Czy Ty lub ktoś, kogo znasz, jest wybredny w jedzeniu? Niektórzy wyjątkowo wybredni w jedzeniu mogą mieć zaburzenia odżywiania, znane jako unikające/ograniczające zaburzenie przyjmowania pokarmu (ARFID). W większości przypadków wybredność jedzenia nie wpływa na stan masy ciała, wzrost ani codzienne funkcjonowanie. Jednak osoby, które doświadczają takich konsekwencji w wyniku wyjątkowo wybrednego jedzenia, mogą potrzebować leczenia . 

ARFID kontra wybredność jedzenia

Pomocne może okazać się zrozumienie cech wybrednego jedzenia, typowego dla dzieci na różnych etapach rozwoju, a także zaburzeń polegających na unikaniu/ograniczaniu przyjmowania pokarmów.

Wybredne jedzenie

Wybredność pokarmową przejawiają osoby, które unikają wielu produktów spożywczych, ponieważ nie lubią ich smaku, zapachu, konsystencji lub wyglądu. Wybredne jedzenie jest powszechne w dzieciństwie, przy czym od 13% do 22% dzieci w wieku od trzech do jedenastu lat jest uważanych za wybrednych pokarmowo w dowolnym momencie.

U rozwijających się dzieci zakres rodzajów, konsystencji i ilości spożywanego jedzenia zazwyczaj zwiększa się do szóstego lub siódmego roku życia. W tym wieku wiele dzieci w wieku szkolnym staje się bardziej „wybrednych" i zaczyna preferować węglowodany, które napędzają wzrost.

Zwykle w okresie dojrzewania apetyt i elastyczność jedzenia wzrastają, czemu towarzyszy powrót do szerszego zakresu spożycia i większej równowagi w obrębie posiłków i między nimi. Wielu rodziców zgłasza obawy dotyczące jedzenia ich dzieci w młodym wieku, ale inni mówią im, że to „normalne" i nie należy się tym martwić.

ARFID

Rodzice dzieci z ARFID często zauważają problemy w zakresie spożycia pokarmów przez ich dzieci już w wieku jednego roku. Dzieci te mogą wykazywać silne preferencje co do wąskiego zakresu pokarmów i mogą odmawiać jedzenia czegokolwiek spoza tego zakresu.  ARFID jest przez niektórych określany jako „ neofobia żywieniowa ", w której trudności z nowościami prowadzą do ograniczonej diety.

Rodzicom i pracownikom służby zdrowia może być trudno odróżnić „normalną wybredność" u dziecka od diagnozy ARFID . Zachowania żywieniowe i elastyczność mogą występować na kontinuum między osobami, które są odważne w próbowaniu nowych potraw, a tymi, które preferują rutynową dietę. Większość dzieci nadal jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby żywieniowe pomimo pewnej wybredności.

Stan ten może mieć poważne konsekwencje. Osoby z ARFID nie jedzą wystarczająco dużo, aby zaspokoić swoje zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Jednak w przeciwieństwie do osób z jadłowstrętem psychicznym, osoby z ARFID nie martwią się swoją wagą, sylwetką ani otyłością i nie ograniczają swojej diety z tego powodu.

Diagnoza

ARFID to nowa diagnoza, która została wprowadzona wraz z publikacją Diagnostic and Statistical Manual ,  w 2013 r.  Przed tą nową kategorią osoby z ARFID byłyby diagnozowane jako zaburzenia odżywiania niesklasyfikowane inaczej (EDNOS) lub podlegałyby diagnozie zaburzeń karmienia niemowląt lub dzieci. ARFID nie jest tak dobrze znane jak jadłowstręt psychiczny lub bulimia psychiczna.

ARFID zazwyczaj nie pojawia się po historii bardziej normalnego odżywiania, jak to się dzieje w przypadku jadłowstrętu psychicznego i bulimii psychicznej. Osoby z ARFID zazwyczaj przez cały czas miały restrykcyjne odżywianie.

Aby spełnić kryteria ARFID, ograniczenie żywieniowe nie może być wyjaśnione brakiem pożywienia, kulturowo sankcjonowaną praktyką (taką jak religijny powód ograniczenia dietetycznego) lub innym problemem medycznym, który w przypadku leczenia rozwiązałby problem żywieniowy. Ponadto musi prowadzić do jednego z następujących skutków: 

• Uzależnienie od karmienia przez sondę lub doustnych suplementów diety
• Trudności w angażowaniu się w codzienne życie z powodu wstydu, lęku lub niedogodności
• Znaczne niedobory żywieniowe
• Znaczna utrata masy ciała (lub brak oczekiwanego przyrostu masy ciała u dzieci).

Ocena 

Ponieważ ARFID jest mniej znanym zaburzeniem, pracownicy służby zdrowia mogą go nie rozpoznać, a pacjenci mogą mieć opóźnienia w diagnozie i leczeniu. Diagnoza ARFID wymaga dokładnej oceny.

Oceny powinny obejmować szczegółową historię karmienia, rozwoju, wykresy wzrostu, historię rodzinną, wcześniejsze próby interwencji oraz pełną historię psychiatryczną i ocenę. Należy wykluczyć inne medyczne przyczyny niedoborów żywieniowych. Dr Rachel Bryant-Waugh przedstawiła listę kontrolną diagnostyczną dla ARFID, aby ułatwić zbieranie odpowiednich informacji: 

• Czy istnieją oznaki i objawy niedoboru składników odżywczych lub niedożywienia?
• Od jak dawna unika się pewnych produktów spożywczych lub ogranicza ich spożycie?
• Czy przyjmowane są jakieś suplementy, które mają na celu zapewnienie odpowiedniej podaży?
• Czy obecne nawyki żywieniowe powodują jakieś dolegliwości lub utrudniają codzienne funkcjonowanie?
• Jakie jest obecne spożycie pożywienia (ilość)?
• Jakie jest obecne spożycie pokarmu (zakres)?
• Jaka jest Twoja obecna waga i wzrost i czy nastąpił spadek wagi i wzrostu?

Typy 

DSM-5 podaje kilka przykładów typów unikania lub ograniczania, które mogą występować w ARFID. Należą do nich ograniczanie związane z pozornym brakiem zainteresowania jedzeniem lub jedzeniem, unikanie jedzenia oparte na bodźcach sensorycznych (osoba odrzuca określone pokarmy ze względu na zapach, kolor lub konsystencję) oraz unikanie związane z obawami przed konsekwencjami jedzenia, takimi jak zakrztuszenie się lub wymioty, często na podstawie negatywnych doświadczeń z przeszłości. 

Zaproponowano sześć różnych typów prezentacji ARFID, przy czym wśród prób występowały następujące wskaźniki rozpowszechnienia: 

• Lęk przed jedzeniem z powodu obaw przed zakrztuszeniem się lub wymiotami (13,1%)
• Posiadanie alergii pokarmowych (4,1%)
• Mający uogólnione zaburzenie lękowe (21,4%)
• Mający objawy żołądkowo-jelitowe (19,4%)
• Wybredne jedzenie od dzieciństwa (28,7%)
• Ograniczanie jedzenia z „innych powodów" (13,2%).

Rozpowszechnienie

Nie mamy dobrych danych na temat wskaźników rozpowszechnienia ARFID. Jest stosunkowo częstszy u dzieci i młodych nastolatków, a mniej powszechny u starszych nastolatków i dorosłych. Niemniej jednak występuje w ciągu całego życia i dotyka wszystkich płci.

Początek najczęściej występuje w dzieciństwie. Większość dorosłych z ARFID wydaje się mieć podobne objawy od dzieciństwa. Jeśli początek ARFID występuje w okresie dojrzewania lub dorosłości, najczęściej wiąże się z negatywnym doświadczeniem związanym z jedzeniem, takim jak zakrztuszenie się lub wymioty.

U pacjentów z ARFID częściej niż u pacjentów z jadłowstrętem psychicznym lub bulimią występuje stan chorobowy lub objawy choroby. Istnieje również u nich większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń lękowych, ale mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia depresji.

Wykazano, że osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, a także osoby z ADHD są bardziej narażone na rozwój AFRID. Pacjenci z ARFID mają średnio niższą masę ciała, a zatem są narażeni na podobne ryzyko powikłań medycznych jak pacjenci z jadłowstrętem psychicznym.

Leczenie 

Dla pacjentów i rodzin ARFID może być niezwykle trudne. Rodzice często odczuwają niepokój, gdy dzieci mają trudności z jedzeniem. W przypadku starszych nastolatków i dorosłych ARFID może wpływać na relacje, ponieważ jedzenie z rówieśnikami może być źródłem nieporozumień.

Nieleczony ARFID rzadko ustąpi samoistnie. Celem leczenia jest zwiększenie elastyczności pacjenta, gdy podaje mu się niepreferowane pokarmy, oraz pomoc w zwiększeniu różnorodności i zakresu spożycia pokarmów w celu zaspokojenia jego potrzeb żywieniowych.

Leczenie stacjonarne

Obecnie nie ma opartych na dowodach wytycznych dotyczących leczenia ARFID. W zależności od stopnia niedożywienia niektórzy pacjenci z ARFID mogą wymagać wyższego poziomu opieki, takiego jak leczenie stacjonarne lub hospitalizacja medyczna, czasami z żywieniem uzupełniającym lub przez sondę.

Po ustabilizowaniu stanu medycznego pacjenta leczenie ARFID często obejmuje naukę umiejętności radzenia sobie z lękiem, której towarzyszy stopniowe wprowadzanie nowych produktów spożywczych poprzez „łańcuch pokarmowy": zaczynając od produktów bardzo podobnych do tych, które pacjent już spożywa, i powoli przechodząc do produktów coraz bardziej odmiennych. 

Większa elastyczność żywności

Wielu pacjentów z ARFID ma tendencję do jedzenia tego samego jedzenia wielokrotnie, aż się nim znudzą, a następnie odmawiają jego ponownego spożycia. Dlatego pacjentów zachęca się do rotacji prezentacji preferowanych produktów spożywczych, a także stopniowego wprowadzania nowych produktów.

Przeciętna osoba zazwyczaj potrzebuje kilku prezentacji, zanim jedzenie przestanie być postrzegane jako nowe. W przypadku osób z ARFID często potrzeba pięćdziesięciu prezentacji, zanim jedzenie przestanie być postrzegane jako nieznane.